Kunt u mij de weg in Fijnaart vertellen, meneer?
Hoe een straat, steeg, weg of plein aan een naam komt
Herkenningspunten
Lang geleden kregen straten ‘in de volksmond’ een naam aan de hand van een duidelijk herkenningspunt. De ‘Molenstraat’ omdat er een molen in die straat stond. Het ‘Kerkplein’ door de kerk die aan dat plein stond. Een straat kon ‘Langeweg’ heten, omdat die weg erg lang wás. Een ‘Kromme Zandweg’ omdat er zoveel bochten in zaten. Ook werden wegen genoemd naar de plaats waar zij heen voerden: een dijk van Fijnaart naar Heijningen kon zo ‘Oude Heijningsedijk’ heten.
Straatnamencommissie
Naarmate er meer en meer huizen en wijken kwamen, werd het steeds onoverzichtelijker; je kon moeilijker de weg vinden of iemand de weg wijzen. Daarom werd het in 1851 verplicht alle straten, pleinen, hofjes, steegjes enzovoorts een naam te geven. Veel gemeenten kennen een soort ‘straatnamencommissie’, die vaststelt hoe straten van een nieuwe woonwijk of industriegebied zullen heten.
Deze commissie heeft een voorzitter en een secretaris; ook iemand die verantwoordelijk is voor de vergunningen; iemand van de hulpdiensten die erop toeziet dat straatnamen niet te veel op elkaar lijken en voor de veiligheid. Maar ook burgers om het eigene van een gemeente te waarborgen. Tenslotte ook personen die op de hoogte zijn van de geschiedenis van een plaats, zodat ook elementen van de lokale geschiedenis in de straatnamen naar voren komen. De Gemeente Moerdijk doet vaak een beroep op de heemkundige kringen, dus ook op die van Fijnaart en Heijningen, om ideeën en adviezen aan te dragen.
Wijken en thema’s
Al heel lang worden straatnamen bedacht volgens een bepaald thema en zo vormen die straten een wijkje. We kennen in Fijnaart een heuse ‘Schilderswijk’ (niet zo groot als in Den Haag); een ‘Vogelwijk’; een ‘Oranjewijk’ (met straatnamen van leden van het Koninklijk Huis); een ‘Sportwijk’. Een aantal straten heeft te maken met de watersnoodramp 1953 (veel in Heijningen) en enkele straten hebben te maken met de geschiedenis van Fijnaart.
Afspraken
Mensen die niét in de straatnamencommissie zitten, mogen ook namen aandragen. Maar niet elke naam is geschikt als straatnaam. Er bestaat geen landelijke lijst met regels waaraan straatnamen moeten voldoen, maar er zijn wel afspraken die in veel gemeenten gebruikt worden. Een straatnaam mag niet te lang zijn (maximaal 24 tekens) en moet makkelijk te schrijven en goed verstaanbaar zijn. Daarbij niet te veel lijken op een al bestaande naam. Een straat mag genoemd worden naar een bekend persoon, als die persoon minstens een jaar geleden is overleden. Uitzondering daarop: leden van het Koninklijk Huis. Een straatnaambord heeft soms een ondertitel, die iets vertelt over de persoon of gebeurtenis waarnaar de straat is genoemd.
Een straatnaam mag best wel een beetje uniek zijn. Maar het mag nooit een gekke naam zijn of een naam waarvoor mensen zich schamen. Iedereen kan zich voorstellen, dat mensen niet graag wonen in de ‘Prostituéstraat’, aan het ‘Sekswerkersplein’ of in de ‘Halve Zolenhof’.
Heemkundige Fijnaart en Heijningen.
De Heemkundige Kring Fijnaart en Heijningen adviseert de gemeente Moerdijk al twintig jaar. “Het is een samenwerking die helemaal past in het profiel van de Heemkundige Kring Fijnaart en Heijningen: zij vragen om namen en wij geven die aan”, aldus Jan Dierks, voorzitter van de Heemkundige Kring Fijnaart en Heijningen. “Meestal gaat het zo: wij als Heemkundige Kring Fijnaart en Heijningen ontvangen van de Gemeente Moerdijk een brief om straatnamen vast te stellen voor een nieuwe woonwijk. Wij kijken dan naar iets kenmerkends voor dat gebied: wat heeft er vroeger gegroeid of wat is daar vroeger geweest?”
Zo is dat gebeurd met wat in Fijnaart de ‘Witte wijk’ genoemd wordt, maar ‘Groenaert’ heet: daar hebben de straten namen van Nederlandse appelrassen gekregen. Op de plaats van ‘Groenaert’ heeft vroeger een opslagloods van Greenery Barendrecht gestaan en de fruitteelt is tot het eind van de vorige eeuw belangrijk geweest voor Fijnaart. Voor het bouwproject ‘Julianaschool’ zijn op 26 februari 2023 twee namen bekend gemaakt: Koningin Maximastraat en Prinses Amaliastraat; in aansluiting op de Julianastraat.
De laatste nieuwe wijk is de ‘Waterwijk’. Jan Dierks zegt: “Wij hebben de namen van allemaal bestaande waterlopen in de voormalige gemeente Fijnaart en Heijningen doorgegeven en deze namen zijn het dus geworden: Kleine Ton, Amerlaan, De Vleijlaan, Roode Kreek en Oude Haven. De naam ‘Waterwijk’ past heel goed, omdat de wijk grenst aan de ‘Westkreekweg’ en dat is ook een waterloop.”
Ook voor het laatste project, ‘Konijnenberg’ (terrein Staalbouw), zijn passende namen aan de gemeente geadviseerd. “Op die plaats was vroeger een kleine verhoging in het landschap, die door de bevolking ‘de Konijnenberg’ werd genoemd, dus hebben wij de gemeente geadviseerd namen van konijnenrassen te gebruiken,” aldus Jan Dierks. De straatnamen moeten nog wel worden vastgesteld en gepubliceerd in het “Besluit tot vaststellen van openbare ruimten (straatnamenbesluit) Gemeente Moerdijk.”
Sjerp Vormeer/Jan Dierks (Heemkundige Kring Fijnaart en Heijningen)
