Geschiedenis van een monument
Deel 1
Oudere mensen in Fijnaart weten het nog te vertellen: ooit stonden er 2 molens in Fijnaart. De Oude en de Nieuwe Molen. De Nieuwe Molen was ouder dan de Oude Molen. Hoe dat zit? In de 16e eeuw stond er een houten standerdmolen, een zgn. dwangmolen, bij de kruising Drogedijk/Stadsedijk genaamd Oude Molen. Deze werd in 1725 vervangen door, logischerwijs, de Nieuwe Molen, locatie rotonde Molenstraat. In 1845 besloot men nog een molen te bouwen in het plaatsje Oudemolen en deze molen is toen in de volksmond Oude Molen gaan heten. Er is dus sprake van 3 molens.
Bijna 180 jaar oud is nu deze laatst overgebleven molen in de voormalige gemeente Fijnaart en Heijningen. De bouw startte in 1845 en de molen was gereed in 1846. Echter, na 4 jaar brandde de molen uit, waarvan dit krantenartikel uit de Bredasche Courant van 1 november 1849 getuigt:
´In den avond van den 26sten dezer is er brand ontstaan in den steenen koornmolen, toebehoorende aan Gerard van der Ley, staande op het gehucht Oudemolen, gemeente Fijnaard, waardoor deze behalve het muurwerk geheel is vernield. De brand schijnt binnen in den molen zijn begin te hebben genoomen, de eigenaar was daar tot half tien met het scherpen der steenen bezig geweest, en verzekerd bij het verlaten der molen de lampen goed te hebben uitgebluscht´
Men kan het de goede man niet meer vragen, wat dan de werkelijke oorzaak geweest is.
Maar hij had haast, want in januari 1850 lag er alweer een nieuw bestek klaar van molenmaker Van Chaam uit Zevenbergen. En nog datzelfde jaar was de molen weer maalvaardig.
De boeren konden hun graan met paard en wagen weer brengen en het meel werd verkocht aan de bakkers in de omgeving. De zaken zullen daarna goed gelopen zijn, want in 1895 werd het huidige statige molenaarshuis gebouwd door molenaar Vogelaar.
Rond 1900 kreeg de molen steeds meer concurrentie van de industrialisatie. Er moest wat gebeuren om de molen rendabel te houden. Molenaar Vogelaar besloot om de molen te vernieuwen en vertrok met een delegatie voor een driedaagse reis naar Groningen om daar bij collega’s te gaan kijken hoe zij deze concurrentie het hoofd boden. Zo kreeg de molen rond 1910 op één roede een zelfzwichting. Deze modernisering scheelde de molenaar werk, maar vooral leverde het een hogere productie en beter meel op, omdat de molen gelijkmatiger kon draaien.
Zijn tweede troef was het plaatsen van een Dekker gloeikopmotor, zodat er toch gemalen kon worden als er geen wind was.
De bakkerij met het bakkershuis is in 1916 gebouwd. Een perfecte combinatie, van graan naar meel naar brood! Alles op één erf.
De bakkerij is tot 1970 in bedrijf geweest en in 2021 afgebroken, wegens vervallen staat. Gelukkig wordt het bakkershuis momenteel in oude staat hersteld door de huidige eigenaren.
